تقریبا ۷ میلیارد نفر ر روی کره خاکی زمین زندگی می کنند و اکثر آنها یک خانواده را تشکیل داده اند. ولی درصد کمی از آنها در قالب یک خانواده خوشبخت و سالم حس زندگی، شادی و آرامش را تجربه می کنند. همچنین درصدی از آنها به دلیل عدم توانایی در تنهایی زیستن، حرف مردم و بچه ها، همدیگر را متحمل شده و در قالب یک خانواده ظاهر می شوند. البته خانواده همانند یک سکوی پرتاب به سوی آرامش و موفقیت بوده که باید ویژگی های متعددی از جمله پشتیبانی، احترام، مسئولیت پذیری و … را در برگیرد.
فهرست موضوعات این مطلب
ماهیت خانواده خوشبخت چیست؟
اکثر مشاوران خانواده و جامعه شناسان تعریف خانواده خوشبخت مختص به خود را دارند. پس اگر تمام تعاریف این افراد از جامعه روی هم قرار گیرند باید به یک تعریف مشخص و جامعی از شاخصه های خانواده رسید. بنابراین یک خانواده موفق و خوشبخت، خانواده ای است که شخصیت فردی و احساس مثبت در هر عضوی از خانواده را ارتقا می بخشد.
همچنین تعاملات رضایت بخشی ایجاد کرده و میزان مشکلات و استرس اعضای خانواده را به صفر می رساند. بنابراین انسجام و انعطاف پذیری بیشتری در روابط آنها حاکم بوده و هر نوع مشکل و مسئله ای را حل و فصل می نمایند.
ویژگی ها ضروری خانواده خوشبخت
در جوامع امروزی تعریف خانواده خوشبخت بسیار گسترده تر از گذشته شده و مشاورین و روانشناسان جنبه های متعددی را برای ارزیابی مدنظر گرفته اند. پس خانواده موفق باید منبع حمایت، امنیت، عشق و آرامش باشد و چالش های بزرگ و شرایط سخت را آسان تر نماید. البته ارتباطات خانوادگی از اهمیت بالایی برخوردار بوده و با این وجود هیچ موفقیتی بدون میل و اراده رخ نمی دهد.
بنابراین جهت رسیدن به موفقیت لازم است که کاملا اصول قدم برداشته و برای آن در تلاش بود. درنتیجه یکی از راه های موفق در تقویت روابط خانوادگی همان مطالعه ویژگی های یک خانواده موفق و خوشبخت است. ناگفته نماند که در چنین شرایطی با ارزیابی می توان نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی نمود. از مهم ترین ویژگی این نوع خانواده می توان به موارد زیر اشاره کرد.
خوردن و خوابیدن
نخستین ویژگی خانواده خوشبخت این است که اعضای آن با یکدیگر غذا بخورند. پس در صورت عدم حضور یکی از اعضای خانواده، سایر اعضا گرسنگی را تحمل کرده تا هنگام سرو غذا با همدیگر باشند و از گفتگوهای صمیمانه غافل نشوند. برای مثال مادر جهت صبر نمودن تا رسیدن پدر، فرزندان خود را تشویق می کند و پس از رسیدن وی غذا را می کشد. سپس پدر خانواده در حین غذا خوردن تمام روزمرگی های خود را برای خانواده تعریف می کند. همین موارد کوچک و به قول معروف پیش پا افتاده می تواند صمیمیت و مشورت را در خانواده افزایش دهد.
موارد ذکر شده فقط در مورد خانواده خوشبخت صدق می کند. اما در خانواده غیر خوشبخت و غیر موفق، هر زمان یکی از اعضای خانواده گرسنه باشد منتظر نموده و برای خود غذا می کشد. برخی مواقع بیرون از منزل غذا خورده و یا اکثر مواقع در خانه خبری از غذا نیست. اگر در مواقع محدود اعضای این نوع خانواده دور میز بنشینند یا خود را به تلفن همراه یا تلویزیون مشغول می نمایند. همچنین تماس چشمی در خانواده غیر خوشبخت وجود نداشته و فضا حالت غیر صمیمی و ناخوشایندی به خود می گیرد.
ساعت بیداری و خواب در خانواده خوشبخت از این اصول و قواعد منظم پیروی کرده که زن و شوهر همزمان وارد اتاق خواب می شوند. سپس با کمی نوازش و گفت و گوی شبانه به خواب می روند و موقع بیداری آنها یکی زمان است. اما در خانواده های غیرخوشبخت، زمان مشخصی برای خواب و بیداری وجود نداشته و زن و شوهر با هم هماهنگ نیستند. همچنین در خانواده موفق و خوشبخت اگر زن یا شوهر برای دیگری کاری انجام دهد طرف مقابل آن را به یاد داشته و از وی قدردانی می کند.
با یکدیگر هستند اما حریم خصوصی دارند
یکی دیگر از ویژگی های خانواده خوشبخت این است که با یکدیگر هستند اما حریم خصوصی دارند. زیرا زندگی مشترک یعنی که هر دو طرف همه چیز خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. همچنین در این میان نمی توان چنین موضوعی را انکار کرد هر انسان برای خود حریم خصوصی دارد و کاملا مستقل است. البته این استقلال به معنی این است که هر فرد برای خود قلمرویی دارد و مختص به خود می باشد. پس زن و شوهر به غیر از نزدیکی و صمیمیتی که با یکدیگر دارند همزمان ۲ فرد جدا از هم هستند و بایستی احترام به حریم شخصی همدیگر را در اولویت قرار دهند.
زمانی که فرزندان به خانواده خوشبخت اضافه می شوند، زن و شوهر با وجود کنار هم ماندن همچنان من مستقل خود را حفظ می نمایند. این نوع خانواده با هم بودن را بهانه ای جهت تجاوز به حریم خصوصی یکدیگر نمی دانند. ولی از چنین موضوعی به عنوان پنهان کاری و مخفی کاری یاد نمی کنند. پس اعضای خوشبخت خانواده قادر به ایجاد مرز بین صمیمیت ها و دخالت ها هستند.
پشتیبان یکدیگر هستند
از ویژگی های بارز خانواده خوشبخت این است که اعضای آن مانند انگشتان دست کنار یکدیگر قرار می گیرند و کاملا جدایی ناپذیر هستند. البته در خانواده های موفق و خوشبخت همچون سایر خانواده های موجود در سراسر دنیا، دلخوری، دعوا، بحث و اختلاف نظر وجود دارد. ولی فرق بین خانواده موفق با خانواده غیر خوشبخت در این است که اعضای آن در هر شرایطی با یکدیگر هستند و از یکدیگر پشتیبانی می کنند.
برای مثال اگر مرد در خانواده موفق ورشکست شود زن بدون تردید طلاهای خود را می فروشد. یا اگر یکی از فرزندان خانواده پشت کنکوری است سایر اعضای خانواده در تلاش هستند که آرامش و سکوت خانه را حفظ کنند. در نتیجه همه اعضای خانواده در هر مشکلی پشتیبان و همراز یکدیگر می باشند.
زمان هایی برای گفت و گو دارند
از جمله ویژگی های مهم و کلیدی خانواده خوشبخت این است که اعضای آن زمان هایی را به گفت و گو اختصاص دهند. البته برخی از زن و شوهرها فکر می کنند که طرفشان باید افکار وی را بخوانند. همچنین بدون بحث و گفت و گو از تمام نیازها، دوست داشتن ها، علایق و حرف های وی آگاه باشند.
برخی دیگر فکر می کنند با در کنار هم بودن می توانند به رابطه خود عمق ببخشند. اما زوجین نیاز دارند که از کلمات و نظرات دنیای یکدیگر کمک گرفته و ارتباط را بهتر و عمیق تر نمایند. پس در خانواده موفق و خوشبخت هر چقدر طرفین سرشان شلوغ باشد باید زمانی را به گفت و گو اختصاص داد.
در ابزار محبت ابتکار دارند
افراد یک خانواده خوشبخت بلدند که چگونه به یکدیگر ابراز محبت کنند. پس بدون اینکه حرف های محبت آمیز و زیبا را احتکار نمایند در نشان دادن دوست داشتن و عشق به همدیگر ابتکار به خرج می دهند. البته در چنین خانواده هایی، هدیه دادن یا گرفتن فقط به دلیل وجود مناسبت هایی همچون عید، تولید و … نمی باشد. پس برای ابراز محبت از طریق هدیه به دنبال بهانه نیستند و نگران یکدیگر بودن و تماس گرفتن در بین آنها بسیار رایج است.
بنابراین واژه دوست داشتن به اندازه وعده های غذایی بین آنها مورد استفاده قرار می گیرد. زیرا اظهار و ابراز محبت مداوم بر محبت افزوده و فضای منزل را گرمتر نگه می دارد. درنتیجه کودکان از همان دوران می آموزند که محبت شان را در عمل و کلام نشان دهند.
بی احترامی را ممنوع می دانند
یکی از کلیدهای مهم و اصلی جهت ورود به یک خانواده خوشبخت و خانه رویایی همان احترام است. زیرا اعضای منزل به همدیگر احترام گذاشته و هیچ گاه به بهانه اختلاف نظر، نزدیکی و صمیمیت، یکدیگر را خرد نمی کنند. همچنین هنگام عصبانیت و خشم حواس شان به رعایت احترام و ادب می باشد. پس در چنین خانواده هایی زوجین به همدیگر احترام گذاشته و همدیگر را با اسم های قشنگ صدا می زنند. درنتیجه پشت سرهم از ایرادات و یکدیگر حرفی نمی زنند.
بنابراین فرزندان نیز می آموزند به والدین احترام گذاشته و والدین نیز احترام فرزندان را در اولویت قرار دهند. در نهایت رفتار محترمانه و به دور از حرف های رکیک و زننده در یک چاردیواری می تواند آرامش ماندگار و رضایت عمیق اهل منزل را مهیا سازد.
دعوا را مدیریت می کنند
هیچ گاه خانواده خوشبخت بدون دعوا و بحث قابل تصور نیست و به قول معروف دعوا نمک زندگی می باشد. زیرا زوجینی که هیچ وقت با همدیگر دعوا نمی کنند و زندگی خود را بدون اختلاف سپری می نمایند قطعا معنای خوشبختی را نمی دانند. پس در چنین خانواده هایی زوجین به یکدیگر اهمیت نداده و به همدیگر فکر نمی کنند.
همچنین فرزندان در حاشیه زندگی قرار می گیرند. پس یکی از ویژگی های مهم خانواده موفق و خوشبخت همان توانایی بالا در مدیریت دعوا می باشد. بنابراین اگر با بحث های پی در پی مواجه شوند قطعا همدیگر را تحقیر نکرده و با شکستن حرمت پل های پشت سرشان را ویران نمی کنند.
همه مسئولیت پذیر هستند
خانواده ای که هر یک از اعضای آن به صورت فردی شرایط خود را در اولویت قرار می دهند و قواعد زندگی را رعایت نمی کنند قطعا خانواده خوشبخت نیستند. زیرا در چنین خانواده ای سنگ روی سنگ بند نبوده و در برخی مواقع تنها مادر خانواده تمام مسئولیت ها را بر عهده می گیرد.
البته در این شرایط ظاهر خانه کاملا حفظ می شود ولی در دل مادر یک نارضایتی عمیق باقی می ماند. همچنین فرزندان برای یک زندگی ایده آل در آینده مجهز نمی باشند. پس اگر اعضای خانواده نسبت به مسئولیت های شخصی بی توجه و بی تفاوت هستند قطعا خانواده موفق را تجربه نمی کنند. بنابراین در مرحله نخست زوجین باید مسئولیت پذیر بوده و این ویژگی را به فرزندان خود انتقال دهند.
خصوصیات یکدیگر را به خوبی می شناسند
یک خانواده خوشبخت به گونه ای است که هر کدام از اعضای خانواده بر خصوصیت های یکدیگر آگاهی دارند و یا به دنبال راهی برای شناخت آنها می باشند. پس زوجین در قدم اول باید یکدیگر را بشناسند و این شناخت را در سوالات روز خواستگاری خلاصه نکنند. زیرا شناخت یکدیگر حاصل یک زندگی از روی آگاهی با توجه به همسر و عمل و عکس العمل های وی در حالت های مختلف می باشد.
قدم دوم نیز شناخت فرزندان بسته به تفاوت های فردی، ویژگی های سنی و جنسی آنهاست. بنابراین والدینی که نحوه برخورد با پسر ۱۵ ساله و دختر ۷ ساله را می دانند قطعا خوشبخت هستند. اما والدینی که می خواهند بدون مشاهده، مشاوره و مطالعه از طریق آزمون و خطا به نتیجه برسند بدون شک خانواده موفق را تجربه نمی کنند.
ساختار خانواده کاملا مشخصی دارند
خانواده خوشبخت قطعا از ساختار رفتاری سالم برخوردار هستند که از بالا به پایین نشات می گیرند. البته چنین مسئله ای بدین معنی نیست که تمام تصمیمات خانواده را باید صاحب قدرت بگیرد. ولی اگر والدین ویژگی های شخصیتی قوی همچون قابل اعتماد بودن یا صداقت را در فرزندان خود مشاهده کنند بدون شک می توانند مسئولیت ها را به آنها واگذار نمایند. پس چنین شرایطی به یک موقعیت برد-برد برای والدین و فرزندان تبدیل می شود.
در مقابل شکست ها و موفقیت ها واکنش مناسب نشان می دهند
هر کدام از اعضای خانواده خوشبخت در مراحلی از زندگی خود با موفقیت یا شکست مواجه می شوند. پس یکی از ویژگی های خانواده موفق این است که اعضای آن در هریک از موقعیت های ذکر شده واکنش مناسبی داشته باشند. برای مثال اگر دختر یا پسر خانواده در آزمون کنکور رتبه مد نظر را کسب نکرده بایستی برادر، خواهر، مادر یا پدر وی را سرزنش ننماید و برای تلاش مجدد و رسیدن به اهدافش تشویق شود. همچنین کسب موفقیت در هر زمینه ای از سوی خانواده سالم با تمجید و تشویق همراه است. برخی مواقع نیز والدین بین فرزندان تبعیض ایجاد کرده و آنها از موفقیت های همدیگر خوشحال نمی شوند. بنابراین با ایجاد یک رابطه سالم و صمیمی مابین اعضای خانواده و نحوه عملکرد آنها می توان زمینه پیشرفت را مهیا ساخت.
وجود امنیت
متاسفانه به علت فرهنگی که در ایران حاکم است برخی مواقع فرزندان و زوجین در این جامعه احساس ناامنی دارند. البته مقصود از عدم امنیت وجود خطرهای جانی نبوده و بلکه اعضای خانواده در مورد دغدغه ها، نگرانی ها و مسائل به آسانی نمی توانند صحبت کنند.
بنابراین افراد در چنین محیطی به علت ترس از نتایج احتمالی منفی تصمیم می گیرند مسائل و رازهای شخصی خود را با دوستان به جای خانواده در میان بگذارند. همچنین عکس قضیه صدق کرده و اعضای خانواده بدون هیچ گونه حریم شخصی مدام در معرض بازخواست و تفتیش قرار می گیرند. همین امر منجر به از بین رفتن مرزهای شخصی شده و پنهانکاری را افزایش می دهد.
وجود استقلال
ایجاد تعادل مابین احترام و صمیمیت به استقلال همدیگر تقریبا کار دشواری در خانواده محسوب می شود و برخی مواقع به مشاوره نیاز پیدا می کند. پس وجود استقلال یکی از ویژگی های پررنگ و کلیدی در خانواده خوشبخت است به ویژه که در جامع ایرانی یکسری محدودیت ها و چهارچوب ها وجود دارند.
بنابراین چنین موردی باید بین زوجین و حتی فرزندان رعایت شود. همچنین در هر امری افراط و تفریط اشتباه بوده و استقلال کامل اعضای خانواده از یکدیگر غیرممکن است. عکس قضیه نیز صدق کرده و نمی توان اعضای خانواده بدون ارتباط با یکدیگر را تصور کرد.
اگر فاصله مابین اعضای خانواده بیشتر باشد قطعا حس حمایت کاهش می یابد. همچنین با وجود دخالت های زیاد می توان شاهد حس عصبانیت و خشم در خانواده بود. بنابراین عملکرد افراد خانواده باید به گونه ای باشد که با وجود حفظ فردیت و مرزبندی های مشخص، احساس وابستگی را در آنها مشاهده کرد.
درباره پول جر و بحث نکنند
یکی از موارد مهم در بین زوجین که استارت جروبحث و دعوا را میزند همان پول است. پس از ویژگی های یک خانواده خوشبخت این است که زن و شوهرها درباره پول جر و بحث نکنند. بنابراین تا جای ممکن مشکلات مالی را به حداقل رسانده و به خاطر پول جلوی بچه ها دعوا راه نیندازید. سپس زمانی که قصد دارید در مورد مشکلات و مسائل مالی صحبت کنید باید سه نکته مهم را در نظر بگیرید.
در مرحله نخست موضوع را بدون هیچ پنهان کاری برای یکدیگر بازگو نمایید. زیرا مخفی کاری بر مشکلات زوجین می افزاید. برای مثال اگر قصد خرید خودرو یا تعویض خانه را دارید در مرحله نخست هدف مالی داشته و همه چالش های مالی را تعیین کنید.
بدهی هایی که از افراد اطراف گرفته اید و وام هایی که از بانک با بهره یا بدون بهره دریافت کرده اید، بایستی آنها را در کوتاه ترین زمان ممکن پرداخت نمایید. در مرحله بعد نیاز است که چگونه هزینه را کاهش داد حرف زده و تصمیم نهایی اخذ گردد. در نهایت از روش های پول خرج کردن اعضای خانواده، راه های صرفه جویی و هزینه جاری بحث و گفتگو کنید. در مرحله آخری با همفکری یکدیگر می توانید یک تصمیم درست و منطقی بگیرید.
از گذشته خوبتان با فرزندانتان صحبت کنید
اگر والدین زوجین فوت کرده و یا در شهر یا کشور دیگری به سر می برند بایستی فرزندان زوجین در مورد آنها اطلاعات کسب کنند. پس زوجین عکس هایی از والدین خود را به فرزندان نشان داده تا آنها احساس کنند به خانواده بزرگتری علاوه بر پدر، مادر، برادر و خواهر خود تعلق دارند. همچنین زن و شوهرها از بردارها و خواهرهای خود با فرزندانشان صحبت کنند و خاطرات شیرین و ماجراهای جالب را برای آنها بازگو نمایند.
جمع بندی
امروزه با تغییر در سبک زندگی، مدیریت روابط مابین کل اعضای خانواده در مقایسه با گذشته بسیار دشوارتر شده است. پس خانواده خوشبخت زمانی معنا پیدا می کند که شخصیت فردی و احساس مثبت در هر عضوی از خانواده ارتقا یابد. همچنین خانواده موفق از ویژگی های مختلفی از جمله خوردن و خوابیدن کنار یکدیگر، پشتیبانی، وجود استقلال، امنیت، احترام و … نیز برخوردار است.