ترس کودکان از جمله آزار دهنده ترین مسائل برای پدر و مادرها می باشد. درمان و رفع این ترس می تواند تا مدت ها آرامش اعضای خانواده را مختل کند. اصلی ترین دلایلی که والدین و کودکان به مشاور مراجعه می کنند ترس بچه ها می باشد. اغلب والدینی که با این مسئله درگیر هستند به طور مداوم به دنبال راهی برای رفع آن هستند.
وجود در ترس در کودکان اختلالات فکری و اضطراب های شدیدی را برای آن ها به وجود می آورد. خانواده ها باید با رفتار درست و صحیح از ایجاد ترس در بچه ها جلوگیری کنند. این ترس یک واکنش هیجانی، عاطفی و فیزیکی می باشد که در مواقع رو به رو شدن با خطر بروز می کند.
این حس اگر شدید نباشد برای پرهیز از مواقع خطرناک بسیار مناسب می باشد. بهتر است والدین چگونگی کنار آمدن با ترس را از همان کودکی به بچه های خود بیاموزند.
علت و ریشه ترس کودکان
در دنیای بچه ها همه چیز نا آشنا است و کودکان تقریبا همه چیز را از بدو تولد می بینند و درک می کنند. ترس یک بخش طبیعی از زندگی و بزرگ شدن بچه ها می باشد. با مرور زمان و در طول زندگی کودکان مساِل را درک کرده و می فهمند از چه چیزی لازم نیست بترسند.
برخی از ترس ها وجود دارند که علت و ریشه خاصی دارند. گاهی علت ترس ممکن است به دلیل بیماری هایی چون اوتیسم، مشکلات جسمانی، تیروئید و آریتمی قلبی باشد. این نوع اختلالات در کودکان ایجاد ترس و اضطراب می کنند. علاوه بر این رفتار والدین نیز می تواند از دلایل اصلی ترس در بچه ها باشد.
زمانی که کودک ترس والدین علی الخصوص مادر را در شرایط خاصی ببیند ممکن است در مواقع مشابه احساس ترس کند. به عنوان نمونه اگر مادر در هنگام مواجه با حیوانات بترسد فرزندش نیز این ترس را تجربه خواهد کرد.
از دیگر دلایل و علت های ترس دریافت اطلاعات منفی و اشتباه می باشد. زمانی که والدین در مورد ترس هایشان در مواقع عادی سخن بگویند فرزند این اطلاعات را ذخیره می کند. به عنوان نمونه اگر یکی از والدین از تاریکی بترسد و در مورد آن حرف بزند بچه ها نیز ناخودآگاه تاریک را ترسناک می بینند.
تاثیر نوع فرزند پروری بر ترس کودکان
نوع تربیت و آموزش های والدین تاثیر بسیار زیادی بر ترس کودکان دارد. پدر و مادر هایی که بیش از اندازه کنترل گر و محافظت کننده هستند کودکانی ترسو خواهند داشت. این والدین مدام به دنبال حفظ کودکان از درد، ناراحتی، آسیب و خطر هستند. محافظت بیش از حد و مداوم ذره ذره ترس را به کودک القا می کند.
کودکانی که والدین کنترل گر دارند برای همه ی کار ها و تصمیمات خود احساس ترس و درماندگی دارند. علاوه بر این قرار دادن کودک در مواقع استرس زا و ناراحت کننده تایر مستقیمی بر روی روان و احساس کودک دارد. به عنوان نمونه بچه هایی که در معر طلاق یا تصادف قرار می گیرند از لحاظ روانی ترسو تر و مضطرب تر هستند.
مطلب مشابه: ۱۸ روش کشف استعدادها و مهارت های کودکان
ترس کودکان در چه حالت هایی طبیعی است؟
ترس کودکان در هر سن و زمانی با سن دیگر متفاوت است. کودکان در هر دوره از زندگی خود ترس هایی دارند. ممکن است این ترس ها ادامه دار باشند یا اینکه با شروع دوره بعدی و بزرگ شده پایان یابند. در مورد ترس های اشتباه نیز اگر به موقع درمان و رفع نشوند ممکن است همیشه باقی بمانند و مادام العمر همراه فرد باشند. ترس های شدید و غیر قابل کنترل در کودکان فوبیا نام دارند.
زمانی که کودک به فوبیا مبتلا شود حتما باید به پزشک مراجعه کند. اما در مورد ترس های معمولی والدین می توانند با رفتار و اعمال درست آن را رفع نمایند. در ادامه ترس های مختلف اما طبیعی که در سنین متفاوت رخ می دهند آورده شده است.
عواملی که باعث ترس کودکان در سن دو تا پنج سالگی می شوند
ترس هایی که در سنین دو تا پنج سالگی برای کودکان رخ می دهند و کاملا طبیعی هستند شامل موارد زیر است.
ترس از دستشویی
اغلب کودکان از تنهایی دستشویی رفتن می ترسند.
ترس از تاریکی
می توان گفت تقریبا همه بچه ها در سن زیر پنج سال از تاریکی و اتاق تاریک می ترسند.
ترس از سایه
با توجه به اینکه کودکان درک درستی از سایه ندارند ممکن است تا مدت ها از آن بترسند.
ترس از آب و هوا
رویداد هایی مانند برف، باران، رعد و برق و باد ممکن است برای بچه ها ترسناک باشد.
ترس از صداهای بلند
بسیار مهم است که کودک در محیطی آرام پرورش یابد. زیرا کودک در این سن از صدا های بلند و ناهنجار می ترسند.
علت ترس کودکان در سن پنج تا هفت سال
مواردی که موجب ترس کودکان در سنین پنج تا هفت سالگی هستند به قرار زیرند.
ترس از تاریکی
ممکن است این ترس از سنین کمتر از پنج سالگی همچنان همراه کودک بوده باشد. در مواردی نیز بعد از پنج سالگی نمایان شود.
ترس از آتش
کودکان زمانی که ماهیت آتش و داغ بودن آن را تجربه کنند ممکن است از آن بترسند.
- ترس از آدم های بد
- ترس از مورد امتحان قرار گرفتن
- ترس از تنها شدن: در این سن کودک از طرد شدن و تنها شدن در میان هم سن و سالان خود واهمه دارد.
- ترس از دکتر، امپول و بستری شدن
- ترس از انواع حیوانات و حتی حشرات
دلایل ترس کودکان در سنین هفت تا دوازده سالگی
تقریبا همه کودکان هفت تا دوازده سال از موارد زیر می ترسند.
- ترس از آدم های بد
- ترس از روح و اجنه
- ترس از مرگ
- ترس از درس و مشکلات درسی
- ترس از تنها ماندن و طرد شدن در میان هم سن و سالان
- ترس از بیمار شدن
آیا ترس کودکان نیاز به درمان دارد؟
اولین چیزی که والدین در مورد ترس کودکان لازم است از خود بپرسند این است که آیا ترس کودک طبیعی است؟ همان طور که پیش تر توضیح داده شد برخی از ترس ها طبیعی می باشند. در مورد این ترس ها نگرانی خاصی وجود ندارد. زیرا با گذشتن آن سن خاص و بالا رفتن درک کودک ترس مورد نظر نیز از بین می رود.
در مواردی که ترس طولانی شود و بیش از دو سال طول کشد حتما باید به فکر درمان و رفع آن بود. البته افراد باید توجه کنند که ترس های غیر عادی که وحشت زا نیستند نیز جای نگرانی ندارند. این ترس ها اغلب در عمل کرد روزانه کودک اختلالی ایجاد نمی کنند.
کودک نیز در مواجهه با آن ها رفتار هیجانی و غیر عادی از خود نشان نمی دهند. اما اگر رفتار کودک نسبت به ترس غیر عادی است و در این حالت غیر قابل کنترل می شود والدین باید مداخله کنند. برای درمان کودک در این حالت ها می توان از مشاور و روانشناس کمک گرفت.
مطلب مشابه: آموزش مسائل جنسی به کودکان ؛ نکات مهمی که فرزند کودک باید بداند
درمان ترس کودکان
بهترین راه برای درمان ترس کودکان درمان شناختی رفتاری می باشد. این روش یک راه کار تایید شده برای اختلالات و ترس های کودکان و نوجوانان می باشد. در یک مطالعه چهار ساله اثربخشی این روش تایید شده است. در این روش متداول مواجه شده با موقعیت های ترسناک است که در صورت موفقیت پاداش به دنبال دارد.
به عنوان نمونه می توان یک کودک را که مبتلا به یک فوبیا است در مکان و معر عامل ترس قرار داد. سپس به او یک خوراکی یا اسباب بازی مورد علاقه داده شود. برای کودکان بزرگ تر می توان آموزش هایی مانند تنفس عمیق و آرامش عضلانی در نظر گرفت. علاوه بر این می توان به کودک یاد داد که چگونه با ترس خود رو به رو شود و در مورد آن با والدینش گفت و گو کند.
یکی دیگر از تکنیک ها برای از بین بردن کودک نشان دادن سایر کودکان در موقعیت مشابه می باشد. زمانی که کودک ببیند همسن و سالانش از مسئله ای نمی ترسند، ترس آن ها نیز ریزش می کند. روش های شناختی اعتماد به نفس کودک را بالا می برند. این روش ها به کودک اجازه آزمایش رفتار های جدید در مواجهه با اتفاقات را می دهند.
درمان ترس کودکان با بازی درمانی
بازی درمانی از دیگر روش های کاربردی برای از بین بردن ترس کودکان می باشد. بازی درمانی با کمک اسباب بازی ها، نقاشی ها و عروسک ها به بچه ها کمک می کند ترس های خود را بشناسند. کودکان از این طریق می توانند ترس های خود را عنوان و بیان کنند. به این درمان روان درمانی پویشی نیز گفته می شود که کمک می کند کودکان منشاء اضطراب خود را بیابند.
والدین و کودکان زمان شناخت ترس های کودک باید در جهت رفع آن اقدام کنند. مهم ترین کاری که والدین می توانند انجام دهند دور کردن منبع ترس کودک می باشد.
روش های درمان ترس کودکان توسط خانواده
والدین می توانند با انجام راهکار های زیر ترس کودکان خود را از بین ببرند.
تلقین و تقویت روحی
از مهم ترین راهکارها برای از بین بردن ترس تلقین می باشد. والدین باید به کودک تلقین کنند که او فردی شجاع است و می تواند با موانع مواجه شود. زیرا بسیاری از ترس ها نتیجه عدم اعتماد به نفس و عزت نفس می باشد. در صورتی که اعتماد به نفس کودک بالا رود می تواند به سادگی با ترس های خود غلبه کند.
ارائه الگو
یک راه درمانی دیگر نشان دادن الگویی قوی و شجاع به کودک می باشد. این الگو لازم است بدون نقص و در دسترس کودک باشد.
درمان های پزشکی
زمانی که والدین همه راه ها را امتحان کردند و ترس کودک از بین نرفت ممکن است مشکل از یک نقص جسمانی باشد.
زمانی که کودک بیمار و ضعیف باشد احساس ترس و اضطراب بیشتری خواهد داشت. پس بهتر است در هنگام دیدن ترس های غیر عادی در کودک وضعیت جسمانی او مورد بررسی قرار داده شود.
کاهش استرس و ترس کودکان
صحبت کردن با کودک
شاید در بیشتر موارد ترس های کودک مسئله ای پیش پا افتاده و سطحی می باشد. اما واقعیت این است که کودک درگیر آن می باشد و از آن رنج می برد. صحبت کردن درمورد ترس و عوامل آن می تواند تاثیر آن را تا حد زیادی کاهش دهد. کودکانی که ترس های خود را به زبان می آورند زودتر با آن کنار می آیند.
ترس کوچک شمارده نشود
هرگز نباید والدین سعی کنند با کوچک کردن ترس کودک را مجبور به مواجهه با آن کنند. عبارت هایی مانند این که ترس نداره، الکی داری بزرگش می کنی یا مسخره بازی در نیار هرگز ترس کودک را از بین نمی برد.
کودک باید از اسباب ترس دور باشد
زمانی که والدین می دانند کودک از چه چیزی می ترسد بهتر است آن را با کودک مواجه نکنند. مثلا زمانی که کودک از گربه می ترسد نباید والدین او را با گربه ها مواجه کنند تا ترس او بریزد.
اندازه گیری ترس
بهتراست به کودکان یاد داده شود که چگونه میزان ترسشان را اندازه بگیرند. مثلا به آن ها گفته شود از یک تا ده چند تا از فلان مسئله می ترسی. سپس والدین با توجه به میزان ترس کودک با مسئله برخورد کنند.
نقش پدر و مادر در مواجهه با ترس کودکان
ترس کودکان با توجه به میزان اضطراب در برخورد با مسائل و ذهن کودک متفاوت می باشد. برای رفع ترس کودک بهتر است والدین چند نکته کاربردی را به یاد داشته باشند این نکات شامل موارد زیر است.
- از نصیحت و پند و اندرز دوری شود. مشکل ترس بچه ها هیچگاه با نصیحت کردن حل نمی شود. در صورت بروز ترس مقایسه کردن، مسخره کردن، پند دادن و انتقاد کاملا خطا می باشد.
- والدین باید کودک را باور کنند. وقتی بچه ای از چیزی می ترسد در واقع از لحاظ روحی عذاب می کشد. پس لازم است والدین ترس و را باور کرده و جدی بگیرند.
- به کودک مبارزه با ترس آموزش داده شود تا کودک بتواند با آن مقابله کرده و دلیل ترس را از بین ببرد.
- ترس های خوب به کودک آموزش داده شود. ترس از شعله گاز روشن، ترس از گم شدن و… ترس های مفید و سازنده هستند.
مطلب مشابه: تنبیه اصولی کودک؛ نکاتی درباره تنبیه کودکان توسط پدر و مادر